واحد پول ملی ایران همچنان ریال باقی خواهد ماند، اما چهار صفر از آن حذف میشود. بدین معنا که هر ۱۰،۰۰۰ ریال فعلی معادل ۱ ریال جدید خواهد بود. برای معاملات خرد نیز واحدی به نام قران تعریف شده که هر ۱۰۰ قران برابر با ۱ ریال جدید است. این تغییر نهتنها ظاهر پول ملی را دگرگون میکند، بلکه پیامدهای روانی، اقتصادی، محاسباتی و حتی فرهنگی قابل توجهی به همراه دارد.
به گزارش اقتصاد24؛ حذف صفر از پول ملی، اقدامی است که در دهههای اخیر توسط کشورهای مختلفی انجام شده که برخی با موفقیت نسبی و برخی با شکستهای پرهزینه همراه بوده است. این تجربهها نشان میدهند که حذف صفرها بهتنهایی نمیتواند تورم را کنترل کند یا اقتصاد را نجات دهد، بلکه باید در کنار اصلاحات ساختاری، سیاستهای پولی و مالی دقیق و اعتمادسازی عمومی صورت گیرد.
ترکیه یکی از نمونههای موفق در این زمینه است. در سال ۲۰۰۵، دولت ترکیه شش صفر از واحد پولی لیره را حذف و لیره جدید را جایگزین کرد. این اقدام پس از یک دوره کنترل تورم، اصلاحات اقتصادی و ثبات نسبی انجام شد و توانست جایگاه پول ملی ترکیه را در مبادلات داخلی و خارجی ارتقاء دهد. مهمترین عامل موفقیت ترکیه، اجرای همزمان سیاستهای ضدتورمی و اصلاحات بانکی بود.
در مقابل، زیمبابوه نمونهای از شکست در حذف صفرهاست. این کشور در دهه ۲ هزار میلادی با تورم افسارگسیختهای مواجه شد و چندین بار اقدام به حذف صفر از واحد پولی خود کرد. در نهایت به دلیل عدم کنترل تورم و نبود اعتماد عمومی، مجبور شد استفاده از دلار آمریکا و رند آفریقای جنوبی را بهعنوان واحد پولی جایگزین کند. تجربه زیمبابوه نشان داد که حذف صفرها بدون اصلاحات اقتصادی و ثبات سیاسی، نهتنها مؤثر نیست بلکه میتواند بحران را تشدید کند.
در این وضعیت اقتصادی، حذف چهار صفر تصمیمی اشتباه است
مهدی دارابی، کارشناس مسائل اقتصادی، در پاسخ به اینکه هدف دولت از حذف چهار صفر از پول ملی اقتصادی بوده یا جنبه روانی داشته است؟ گفت: «هدف مشخصی از دولت نشنیدهایم که بدانیم انگیزه چه بوده است. البته این طرح از دولتهای قبل مطرح شده و انگیزه برای من هم نامشخص است که چرا در این وضعیت اقتصادی باید دست به چنین کاری زد.»
وی با اشاره به تجربه کشورهای دیگر از حذف صفر پول ملی، بیان کرد: «دو دلیل قابل دفاع وجود دارد که صفر را حذف کنیم؛ یک اینکه آنقدر تورم بالا داشته و دچار ابر تورم شدهایم که صفرهایمان خیلی زیاد شده است مانند زیمباوه و ونزوئلا که اقدام قابل دفاعی است. دلیل دیگر برای زمانی است که ما یک سری اصلاحات اقتصادی اساسی انجام دادهایم، انتظارات تورمی رو به نزول است و حال صفرها را حذف کردهایم؛ مانند تجربه ترکیه که این هم دلیل منطقی است؛ ولی ما الان این دو دلیل را نداریم؛ یعنی نه مشکل صفرهای بالا را داریم و نه انتظارات تورمی کاهشی است. به باور من در این موقعیت کار غلطی انجام شد.»
اگر قرار بود ریال بماند، باید فقط سه صفر حذف میشد
دارابی در پاسخ به اینکه آیا شیوه تدوین شده برای حذف صفرها روش درستی است؟ عنوان کرد: «در حذف صفر بدترین شکل ممکن را میخواهند اجرا کنند؛ یعنی ما چهار صفر را حذف کردیم ولی واحد ریال را نگه میداریم. اگر میخواستیم ریال را نگه داریم باید سه صفر حذف میکردیم چراکه مردم در محاسبات و قیمتگذاریها دچار مشکل میشوند و اصطکاک جدیدی انجام میشود. از این رو کشور بابتش هزینه میدهد ولی هیچ منفعتی به دست نمیآورد.»
این کارشناس مسائل ارزی ادامه داد: «کلیت این طرح که قابل دفاع نبوده و نیست، اما در جزئیاتش هم اگر میخواستیم واحد ریال بماند باید سه صفر حذف میشد. حذف چهار صفر بدین منظور بود که با واحد تومان که مردم با آن انس دارند، کار کنیم. الان چهار صفر حذف شده ولی تومان هم مانده است. مشکلات حسابداری و هزینههای ناشی از تغییر قیمتها و احتمال اینکه یک سری کلاهبرداریها هم پیش بیاید را خواهیم داشت. قطعا مشکلاتی در پرداختهای مردم ایجاد میشود که با حذف چهار صفر و نگه داشتن ریال، وضعیت بغرنجتر میشود.»
دارابی در پاسخ به اینکه آیا ممکن است حذف صفر نتیجه عکس داشته و باعث افزایش انتظارات تورمی شود؟ گفت: «از آنجایی که انتظارات تورمی مردم کاهشی نیست، این احتمال وجود دارد که با حذف چهار صفر، مردم وضعیت را با شرایط کشورهای دارای ابر تورم مانند زیمباوه و ونزوئلا مقایسه کنند نه با کشورهایی مانند ترکیه که اصلاحات اقتصادی انجام دادند. از این رو یکی از مخاطرات آن ایجاد فشار تورمی است.
