کایزر در گزارش سالانهاش به مناسبت سالروز وحدت آلمان در برلین، که صدای جوانان شرق و غرب این کشور در آن بازتاب یافته، مینویسد: «دوران اتحاد دوباره را آگاهانه تجربه نکردم، اما روایتهای والدین و پدربزرگ و مادربزرگهایم بر من تأثیر عمیقی گذاشتهاند.»
این نخستین گزارش این سیاستمدار ۳۸ ساله سوسیال دموکرات بهعنوان مأمور دولت در امور شرق آلمان است؛ سمتی که او تازه از ماه مه ۲۰۲۵ و همزمان با تشکیل دولت جدید برعهده گرفته است.
آیا نسل جوان آلمان رشدی همگون داشته است؟
این دانشآموخته علوم سیاسی و اجتماعی در گزارش تازهاش بر چگونگی تجربه جوانان از آلمان که ۳۵ سال از وحدتاش میگذرد، متمرکز شده است؛ خود عنوان گزارش یعنی “رشد در وحدت؟” نیز به خوبی نشان میدهد که قطعاً تفاوتهایی میان غرب و شرق وجود دارد.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
پاسخ رسمی “آری” است، زیرا فقط یک دولت آلمانی وجود دارد. کایزر در پیشگفتار گزارش سالانه مینویسد: «ما کودکان اواخر دهههای ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ نخستین نسل سراسرآلمانی هستیم.»
او همزمان تأکید میکند: «با وجود این، برای جوانانی که در شرق بزرگ میشوند، هنوز هم “شرق” چیزی فراتر از یک مفهوم جغرافیایی است. شرق فضایی است که هویتها را شکل میدهد و بر زندگینامهها تأثیر میگذارد.»
هویت شرقی، پررنگتر از هویت غربی
کایزر که در دانشگاه پوتسدام در براندنبورگ واقع در شرق آلمان تحصیل کرده، تفاوتهایی میان جوانان شرق و غرب میبیند.
به گفته او: «بسیاری از جوانانی که ازقلمرو جمهوری فدرال سابق میآیند، بهسختی برچسب “غربی” را میپذیرند، بهویژه اگر در ساحل یا نزدیکی آلپ زندگی کنند. در مقابل، جوانان شرق آلمان بسیار بیشتر خود را “شرقی” میدانند.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
از دید مأمور دولت آلمان در امور شرق، برای این تفاوتها دلایل موجهی وجود دارد. گرچه جوانان آلمانی سه دهه و نیم در کشوری واحد رشد کردهاند، اما شرایط رشدشان، “بهویژه خارج از کلانشهرهای شرق آلمان”، تفاوت چشمگیری داشته است.
درآمد کمتر، وابستگی بیشتر به کمکهای اجتماعی
کایزر با استناد به گزارش موسوم به “گزارش برابری” دولت آلمان اشاره میکند؛ گزارشی که نشان میدهد دسترسی به حملونقل عمومی و مراکز درمانی، در شهرهای کوچک و مناطق روستایی کاملا تضمینشده نیست. روندی مشابه در مناطق ضعیفتر اقتصادی غرب نیز دیده میشود.
کایزر اما یادآور میشود که میانگین دستمزد مردم شرق آلمان کمتر، و وابستگیشان به کمکهای اجتماعی بیشتر است. این سیاستمدار سوسیالدموکرات میافزاید: «ثروت در شرق آلمان کمتر از غرب است.»
همچنین در مناطق روستایی شرق، روند سالمندی جمعیت بسیار پیشرفتهتر است و سهم جوانان بهمراتب پایینتر از میانگین کشوری است. به گفته کایزر: «این وضعیت مسیر زندگی بسیاری از مردم شرق را تا بزرگسالیشان تحت تأثیر قرار میدهد»، زیرا آنها بسیار کمتر از آلمانیها در غرب میتوانند روی حمایت مالی والدین خود حساب کنند.
غرب ثروتمند و شرق فقیر
کایزر در ارائه گزارش خود این موضوع را بیشتر میکاود: «از آنجا که ثروت عمدتاً از راه ارث منتقل میشود، جوانان شرق تا به امروز، در موقعیت نامساعدی قرار دارند.»
دادههای اداره آمار آلمان برای سال ۲۰۲۴ به وضوح این ادعا را تأیید میکند. طبق این آمار، ادارههای مالیات در ایالتهای غربی در سال گذشته میلادی بیش از ۱۰۶ میلیارد یورو ارث یا داراییهای اهدایی را مشمول مالیات کردهاند، در حالیکه در شرق، از جمله برلین، این رقم کمتر از ۷ میلیارد یورو بوده است.
سرانه این مبلغ در غرب نزدیک به ۱۶۰۰ یورو، یعنی تقریباً چهار برابر شرق (با فقط ۴۰۰ یورو) بوده است. کایزر این تفاوتهای چشمگیر را مسئلهساز میداند و معتقد است که بحث درباره اصلاح مالیات بر ارث نادرست نیست.
۲۰ هزار یورو ارث دولتی برای همه؟
در اینجا کایزر به پیشنهادهایی که پژوهشگران مؤسسه آلمانی تحقیقات اقتصادی (DIW) سالها پیش مطرح کرده بودند میرسد. از نظر او، دولت باید به هر جوان بالغ یک “ارث پایه” ۲۰ هزار یورویی اختصاص دهد؛ مبلغی که میتواند برای مثال صرف آموزش، راهاندازی کسب و کار یا سرمایهگذاری در املاک و مستغلات شود.
بنیاد “میراثی برای همه” این طرح را عملی و تأمین مالی آن را نیز امکانپذیر میداند. در وبسایت بنیاد تصریح شده که این مبلغ «از صندوقی که از مالیات نسبتاً کم بر ارثهای بزرگ تغذیه میشود، پرداخت خواهد شد.» طبق محاسبات این بنیاد، پنج درصد از ارثهای سالانه در آلمان برای اجرای این ایده کافی است.
اختلاف ثروت ریشهدارتر میشود
کایزر البته میداند که بحث اصلاح مالیات بر ارث موضوعی حساس در درون ائتلاف حاکم است. در حزب خود او، حزب سوسیالدموکرات موافقانی هستند، اما در احزاب دموکراتمسیحی و سوسیالمسیحی (CDU/CSU) تقریباً کسی از این اصلاحات استقبال نمیکند. بنابراین، حتی ۳۵ سال پس از وحدت آلمان، نابرابریهای مالی چشمگیر میان شرق و غرب بهسادگی از بین نخواهد رفت.
از این رو، جمعبندی الیزابت کایزر نیز ترکیبی از دیدگاههای مختلف است. شرق آلمان در بسیاری زمینهها رشد کرده، اقتصاد شکوفا شده، صحنه استارتاپها پرجنبوجوش بوده و این منطقه در گسترش انرژیهای تجدیدپذیر پیشگام است.
اما از نظر او، همه اینها در درازمدت برای از میان رفتن فاصله شرق و غرب کافی نیست و پر کردن این شکاف در آینده، با توجه به پیری جمعیت شرق و مهاجرت جوانان، دشوارتر نیز خواهد شد.
دو میلیون نفر شرق را ترک کردهاند
غیر از برلین، پایتخت آلمان، شرق از زمان وحدت مجدد در سال ۱۹۹۰، با کاهشی ۱۶ درصدی، دو میلیون نفر از جمعیت خود را به دلیل مهاجرت از دست داده است.
اکنون پنج ایالت اصلی شرق آلمان حدود ۱۲.۵ میلیون نفر جمعیت دارند. در همین دوره، جمعیت غرب با ۱۰ درصد افزایش، به حدود ۶۸ میلیون نفر رسیده است.
