منابع مطلع در این زمینه به فایننشال تایمز گفته‌اند، دولت بایدن این موضوع را در مذاکرات غیرمستقیم در قطر و عمان در سال جاری با جمهوری اسلامی مطرح کرده است.
به گفته این منابع، این گفت‌وگوها به موازات مذاکرات بر سر یک معامله تبادل زندانیان انجام شده است که منجر به انتقال چهار شهروند ایرانی-آمریکایی از زندان به حبس خانگی در هفته گذشته شد.
به گفته یک مقام ایرانی و فرد دیگری که در جریان مذاکرات بوده، آمریکا از ایران خواسته است که تحویل پهپادها به روسیه را که مسکو در جنگ اوکراین از آنها استفاده می‌کند و همچنین قطعات یدکی این هواپیماهای بدون سرنشین را متوقف کند.
این مقام افزود، تهران که رسما استفاده از پهپادهایش در اوکراین را تکذیب می‌کند، بارها از مسکو خواسته است تا استقرار آنها را در درگیری متوقف کند، اما واشنگتن خواهان “گام‌های ملموس‌تر” است.
بیشتر بخوانید: آمریکا: رویکرد ما به ایران دیپلماسی، فشار و بازدارندگی است
مبادله موفق زندانیان و هرگونه توافق غیررسمی اضافی، اولین موفقیت جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا در مورد ایران پس از بیش از دو سال گفت‌وگوهای غیرمستقیم با جمهوری اسلامی خواهد بود که در آن بایدن به دنبال احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ برجام است تا از تنش‌ها در خاورمیانه بکاهد.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا روز سه‌شنبه گفت، ایالات متحده استراتژی بازدارندگی، فشار و دیپلماسی را دنبال می‌کند تا اطمینان حاصل کند که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نخواهد کرد و تهران را به دلیل نقض حقوق بشر و “در اختیار گذاشتن هواپیماهای بدون سرنشین به روسیه در جنگ علیه اوکراین” پاسخگو خواهد کرد.
بلینکن گفت: «ما به صراحت گفته‌ایم که ایران باید برای ایجاد فضا برای دیپلماسی آینده تنش‌زدایی کند.» او افزود: «انتقال زندانیان ما به خارج از زندان و در حبس خانگی، با هیچ جنبه دیگری از سیاست ما در قبال ایران مرتبط نیست.»
ادامه مذاکرات غیرمستقیم برای کاهش تنش هسته‌ای
مذاکره‌کنندگان امیدوارند که مذاکرات غیرمستقیم منجر به توافق طرفین برای اقداماتی در راستای کاهش تنش هسته‌ای شود. این مقام ایرانی و فرد دیگری که در جریان مذاکرات است، گفته‌اند: «برای ایران، این به معنای موافقت با عدم غنی‌سازی اورانیوم فراتر از خلوص ۶۰درصد، بهبود همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تعهد به هدف قرار ندادن نیروهای آمریکایی [در منطقه] است.»
مقام ایرانی گفته است، در مقابل، واشنگتن از اعمال تحریم‌های جدید در برخی حوزه‌ها، به استثنای تحریم‌های مربوط به حقوق بشر، خودداری می‌کند و تحریم‌هایی را که از قبل در مورد فروش نفت اعمال شده بود، مورد کنترل شدید قرار نمی‌دهد.
بیشتر بخوانید: نشست شورای امنیت درباره “نقض قطعنامه ۲۲۳۱ توسط ایران”
جمهوری اسلامی از آمریکا می‌خواهد که متحدان اروپایی را متقاعد کند که فشار بر ایران را نیز کاهش دهند، زیرا اقتصاد این کشور به دلیل تحریم‌های آمریکا که پس از خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ اعمال شد، در تنگنا قرار گرفته است.
این مقام ایرانی گفت، نگرانی در تهران این است که بریتانیا، آلمان و فرانسه، امضاکنندگان اروپایی توافق ۲۰۱۵ برجام، بخواهند به محض انقضای بندهای توافق هسته‌ای در مورد منع برنامه موشکی بالستیک ایران در ماه اکتبر، در صدد اعمال مجدد برخی تحریم‌ها باشند.
بیشتر بخوانید: بیانیه تند تروئیکای اروپا: تحریم‌های موشکی ایران تمدید شود
این مقام گفت: «ما بسیار نگران ماه اکتبر هستیم. ما انتظار داریم [آمریکا] فشارها بر ایران را از طرف‌های مختلف کاهش دهد.»
این مقام ایرانی افزود، آمریکا و ایران بر سر بیشتر مسائل به توافقاتی دست یافته‌اند، اما گفت‌وگوها که از طریق واسطه‌ها انجام می‌شود، در قطر و عمان به‌ویژه در مورد روسیه ادامه خواهد یافت.
فردی که در جریان گفت‌وگوها قرار داشته گفته تبادل زندانیان منوط به اقدامات تنش‌زدایی نیست، اما افزود که چنین اقدامی می‌تواند به ایجاد اعتماد بین طرفین کمک کند. یک مقام غربی گفته است که معامله زندانیان پیش‌نیازی برای هر گونه پیشرفت در گام‌های کاهش تنش هسته‌ای است.
بیشتر بخوانید: ایران مدعی دستیابی به “فناوری موشک کروز مافوق صوت” شد
اما این دیپلمات غربی همچنین هشدار داد: «فاصله بسیار زیادی بین انجام آن گفت‌وگو [در مورد اقدامات کاهش تنش] با یک ایرانی و سپس تمایل کل نظام ایران به اجرای آن وجود دارد».
بر اساس مبادله اخیر، ایران چهار زندانی آمریکایی را که هفته گذشته از زندان اوین منتقل شده بودند، به اضافه یک آمریکایی دیگر که قبلاً در حبس خانگی بود، آزاد خواهد کرد. آمریکا نیز پنج ایرانی را آزاد خواهد کرد.
واشنگتن همچنین به تهران اجازه دسترسی به ۶میلیارد دلار از درآمدهای نفتی مسدود شده در کره جنوبی را می‌دهد. این پول به حسابی در قطر منتقل می‌شود، تا آمریکا با نظارت بر آن اطمینان حاصل کند که فقط برای کالاهای غیرتحریمی هزینه خواهد شد.
انتظار می‌رود چند هفته تا خروج اتباع آمریکایی از تهران به طول انجامد، زیرا این موضوع بسته به انتقال ۶میلیارد دلار به ایران است.
به گفته تحلیلگران، مقامات آمریکایی تنها زمانی از اجرای این معامله اطمینان حاصل می‌کنند که زندانیان آمریکایی حریم هوایی ایران را ترک کرده باشند.
مهار برنامه هسته‌ای تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا
مقامات آمریکا و تحلیلگران بر این نکته اتفاق نظر دارند که با توجه به پیشرفتی که برنامه هسته‌ای ایران داشته است، توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ موسوم به برجام دیگر قابل بازیابی نیست. در نتیجه، دولت بایدن می‌خواهد بحران هسته‌ای را تا پس از انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ آمریکا مهار کند. به گفته تحلیلگران، اگر بایدن در انتخابات پیروز شود، ممکن است فرصتی برای تضمین یک توافق جامع‌تر وجود داشته باشد.
هنری روم، کارشناس ارشد اندیشکده انستیتوی واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، می‌گوید: «بهترین سناریو از منظر سیاست ایالات متحده، جلوگیری از بدتر شدن اوضاع و جلوگیری از تشدید تنش است. اما ریسک زیادی وجود دارد… و دلایل زیادی برای احتیاط، اینکه همه چیز می‌تواند برای مدت طولانی ادامه داشته باشد.»
بیشتر بخوانید: انتقاد چند شخصیت آمریکایی و ایرانی از توافق ایران و آمریکا
تلاش‌های دیپلماتیک پیشین برای بازگرداندن برنامه هسته‌ای ایران به عقب شکست خورده است و مقامات آمریکایی هشدار داده‌اند که پیشرفت‌های این کشور در غنی‌سازی اورانیوم به این معناست که تولید مواد شکافت‌پذیر کافی برای سلاح هسته‌ای ممکن است تنها دو هفته طول بکشد.
ایران پس از افزایش شدید فعالیت‌های هسته‌ای خود در واکنش به اقدامات ترامپ، دو سال است که اورانیوم ۶۰درصدی، یعنی بالاترین سطح خود و نزدیک به درجه تسلیحاتی را غنی می‌کند.
دولت بایدن مدت کوتاهی پس از روی کار آمدن، با میانجیگری اتحادیه اروپا با تهران وارد مذاکره شد تا ببیند آیا می‌تواند توافق برجام را نجات دهد یا خیر. اما ایران دو بار پیشنهادهایی را که غرب معتقد بود می‌توانست توافق را احیا کند، رد کرد.
تحلیلگران هشدار می‌دهند که حتی اگر ایران و ایالات متحده با اقدامات کاهش تنش موافقت کنند، موضوع اصلی رسیدگی به جاه‌طلبی‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی به همان اندازه چالش برانگیز و پیچیده باقی خواهد ماند.
صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده چتم هاوس، درباره معامله زندانیان می‌گوید: «این یک چسب زخم است. اسرائیل را عقب نگه می‌دارد، تنش‌ها را پایین می‌آورد و چرخه هسته‌ای را مهار می‌کند، همین و بس.»
او افزود که این معامله “نه توافق هسته‌ای را احیا می‌کند و نه کاهش تحریم‌ها را برای ایران به ارمغان می‌آورد”.
