خبرگزاری هرانا – در ایران زندانیانی سیاسی و عقیدتی وجود دارند که بیش از دو دهه از عمر خود را پشت میلههای زندان سپری کردهاند.
نگرانی اصلی خبرگزاری هرانا فراموششدن این افراد در میان اخبار روزمره و چرخههای رسانهای کوتاهمدت است. به همین دلیل، این خبرگزاری مجموعهای از گزارشهای منظم منتشر میکند که در هر پست به معرفی یک زندانی بلندمدت، مرور پرونده قضایی، وضعیت نگهداری، دسترسیها و نیازهای فوری او میپردازد.
خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران در گزارش پیش رو به بررسی آخرین وضعیت ناظم بریهی پس از دو دهه حبس میپردازد.
کادر اطلاعات
نام: ناظم بریهی
سال بازداشت: ۱۳۸۴
اتهام اعلامشده: «اقدام علیه امنیت ملی، محاربه و افساد فی الارض»
حکم اولیه: حبس ابد
حکم کنونی: حبس ابد
محلهای نگهداری: محکوم به تحمل حبس در زندان کارون اهواز، از زمان انتقال به بند پنج زندان شیبان اهواز تاکنون در این زندان به سر میبرد.
مرخصی/دسترسیها: در سالهای اخیر مرخصی گزارش نشده؛ دسترسی به خانواده و وکیل محدود گزارش شده است.
وضعیت فعلی: همچنان در حبس بلندمدت با حکم ابد، علیرغم تغییرات قانونی که میتواند امکان بازنگری یا تخفیف فراهم کند.
روایت پرونده و روند قضایی
ناظم بریهی متولد سال ۱۳۶۵ در مهرماه ۱۳۸۴ توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد. وی چندی بعد توسط شعبه یک دادگاه انقلاب اهواز از بابت «اقدام علیه امنیت ملی، محاربه و افساد فی الارض» به حبس ابد محکوم شد. حکم حبس ابد، این زندانی را در زمرهٔ محکومانِ با حبسِ نامحدود زمانی قرار داد؛ وضعیتی که در عمل میتواند سالیان طولانی تداوم یابد و دسترسی فرد به سازوکارهای بازنگری را دشوار کند.
نکات کلیدی در روند:
اتهام امنیتی سنگین: برچسب «محاربه» در پروندههای سیاسی-امنیتی در ایران از سنگینترین عناوین اتهامی است و معمولاً پیامدهای قضایی و اجرایی گستردهای دارد.
تداوم حبس علیرغم تغییرات قانونی: با وجود تغییرات قانونی که امکان اعادهٔ دادرسی، تخفیف مجازات یا آزادی مشروط را در برخی پروندهها فراهم میکند، آقای بریهی همچنان در زندان باقی مانده است.
وضعیت نگهداری و انتقالها
در طول دوران حبس، او در زندان کارون و شیبان اهواز نگهداری شده است. پس از صدور حکم، چندین سال را در زندان کارون به سر برد. گزارشهایی وجود دارد که در بهمن ۱۳۹۷ و دی ماه ۱۴۰۳ در زندان شیبان اهواز مورد خشونت و شکنجه کلامی از طرف مسئولین این زندان قرار گرفته است. آقای بریهی در دیماه ۱۴۰۳، در اعتراض به عدم رعایت اصل تفکیک جرائم توسط مسئولان زندان، با تهدید به انتقال به سلول انفرادی یا تبعید به مناطق دورافتاده مواجه شد. او از آن زمان تاکنون همچنان در همین زندان نگهداری میشود.
مشاهدات مرتبط با استانداردهای نگهداری
انتقالهای پیدرپی: جابهجایی بین بندها و زندانها میتواند دسترسی به خانواده، وکیل و خدمات بهداشتی را مختل کند.
تحمل خشونت در زندان: در بهمن ماه ۱۳۹۷ مسئولین زندان شیبان اهواز با استفاده ابزاری از اختلافات عقیدتی زندانیان و رعایت نکردن اصل تفکیک جرائم، این زندانی سیاسی را تحت فشار مضاعف قرار دادند، امری که نهایتا به تنش و خشونت منتهی شد.
محرومیت از امکانات درمانی و پزشکی: این زندانی سیاسی در طول بیش از دو دهه حبس، با وجود ابتلا به بیماری پوستی با کارشکنی مسئولان زندان و به بهانههای مختلف از اعزام به بیمارستان و دسترسی به درمان تخصصی محروم ماند. «حق دسترسی به درمان» از جمله حقوق بنیادین زندانیان است که در قوانین داخلی ایران، اسناد بینالمللی و معیارهای حقوق بشری بر آن تأکید شده است. محرومیت عمدی زندانیان از امکانات پزشکی و درمانی، مصداق بارز رفتار غیرانسانی و نقض حق بر سلامت و حتی حق حیات است و در بسیاری موارد به عنوان ابزاری برای فشار و سرکوب بیشتر به کار گرفته میشود.
دسترسی به خانواده، وکیل و مرخصی
در سالهای اخیر، آقای بریهی مرخصی دریافت نکرده است و دسترسی او به خانواده و وکیل محدود گزارش شده است. محدودیت مزبور، علاوه بر آثار روانی و اجتماعی، میتواند حق دفاع مؤثر و پیگیری سازوکارهای اعادهٔ دادرسی را نیز تحتتأثیر قرار دهد.
مسیرهای حقوقی بالقوه (توصیههای عمومی)
۱. اعادهٔ دادرسی: بررسی وجود دلایل و مستندات جدید یا ایرادات ماهوی/شکلی در رأی.
۲. درخواست تخفیف یا تبدیل مجازات: در صورت فراهمبودن شرایط قانونی.
۳. آزادی مشروط/تعلیق اجرای مجازات: ارزیابی تحقق شروط قانونی (مدت سپریشده، حسن رفتار، وضعیت سلامت و…)، در صورت امکان.
۴. پیگیری حقوق نقضشده در دوران حبس: از جمله حق درمان، منع رفتار خشونتآمیز، حق ملاقات منظم و دسترسی مستمر به وکیل.
۵. مستندسازی و دادخواهی بینالمللی: در صورت انسداد مسیرهای داخلی، بهرهگیری از سازوکارهای گزارشگری و مکاتبات حقوق بشری.
خط زمانی خلاصه
۱۳۸۴: بازداشت؛ اتهامات «اقدام علیه امنیت ملی، محاربه و افساد فی الارض».
حکم اولیه: حبس ابد.
پس از صدور حکم: چندین سال محبوس در زندان کارون اهواز.
بهمن ماه ۱۳۹۷: ضربوشتم گزارششده؛ عدم رعایت اصل تفکیک جرائم زندان شیبان اهواز.
دی ماه ۱۴۰۳: در پی اعتراض به عدم رعایت اصل تفکیک جرائم از طرف مسئولان زندان تهدید به انتقال به سلول انفرادی یا تبعید به مناطق دور افتاده.
سالهای اخیر: عدم اعطای مرخصی، محرومیت از رسیدگی پزشکی مناسب، دسترسی محدود به خانواده و وکیل.
وضعیت امروز: تداوم حبس ابد علیرغم تغییرات قانونی بالقوه مؤثر بر بازنگری پرونده.
جمعبندی و اهمیت بازنگری
با وجود تغییرات قانونی که امکان اعادهٔ دادرسی، تخفیف مجازات یا آزادی برای محکومان به اتهام محاربه را فراهم میکند، آقای بریهی همچنان در زندان باقی مانده است.
پرونده ناظم بریهی نمونهای از زندانیان با احکام طولانیمدت امنیتی و سیاسی در ایران است که بازنگری در پروندههای آنان میتواند گامی مهم در مسیر آزادی و احقاق حقوقشان باشد.
پروندهٔ او از یکسو بر دشواریهای دسترسی به حقوق بنیادین در دوران حبس (مرخصی، ملاقات، وکیل) و از سوی دیگر بر ضرورت بهکارگیری تمامی سازوکارهای قانونیِ داخلی و بینالمللی برای بازنگری و کاهش مدت حبس تأکید دارد.
نیازهای فوری
دسترسی منظم و بدون تبعیض به وکیل و خانواده.
ارزیابی پزشکی مستقل در صورت ادعای ضربوشتم یا عوارض طولانیمدت.
بررسی امکان اعادهٔ دادرسی یا سایر سازوکارهای کاهش/توقف مجازات بر پایهٔ آخرین مقررات.
تضمین رعایت آییننامههای سازمان زندانها دربارهٔ تماس، ملاقات و مرخصی.
دسترسی به خدمات پزشکی مناسب و درمان.
دربارهٔ این مجموعه
این گزارش بخشی از مجموعهٔ «بیش از دو دهه در حبس» است که هدف آن مستندسازی مستمر پروندههای بلندمدت و یادآوریِ مسئولیت جمعی برای دیدهشدن و پیگیری وضعیت آنان است.
