اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچهوله
اما پرسش مهمتر این است که چرا پس از سرنگونی بشار اسد، جمهوری اسلامی بر خلاف روسیه هنوز نتوانسته نمایندگیهای دیپلماتیک خود را در سوریه جدید بازگشایی کند و به خصومتهای خود با سوریه پایان دهد؟
دویچه وله این پرسشها را با کارشناسانی که سالها تحولات سوریه را دنبال کردهاند، در میان گذاشته است.
ارزیابی حسن هاشمیان از سیاست ایران در سوریه
به گفته حسن هاشمیان، جمهوری اسلامی در سوریه “شکست سختی” خورده است اما حاضر نیست این شکست را بپذیرد و واقعیتهای جدید خاورمیانه و بهویژه سوریه را قبول کند.
خامنهای بلافاصله پس از سرنگونی بشار اسد اعلام کرده بود که “جوانان غیور سوری” دوباره سازماندهی خواهند شد و وضعیت کنونی سوریه گذراست و به گذشته بازخواهد گشت.
هاشمیان میگوید این “تصورات بیمارگونه” برای سوریها پذیرفتنی نیست و موجب میشود دولت جدید سوریه سیاستهایی متضاد با جمهوری اسلامی اتخاذ کند.
به گفته این کارشناس امور خاورمیانه، “محور مقاومت” اکنون فروپاشیده و کمکهای جمهوری اسلامی زمانی بر پایه اتکا به سوریه انجام میشد، اما امروز ارسال سلاح یا پول به حزبالله لبنان با ریسک بسیار بالا همراه است و ممکن است اصلا به مقصد نرسد و حتی احتمال درگیری مستقیم با اسرائیل نیز وجود دارد.
پولهای از دسترفته ایران؛ ۵۰ میلیارد دلار
یکی دیگر از پرسشهای بیپاسخ، میزان هزینه جمهوری اسلامی از “بیتالمال” در سوریه است. تا کنون مقامهای ارشد ایران درباره رقم هزینهشده سکوت کردهاند، اما برخی مقامهای سابق اظهاراتی داشتهاند.
حشمتالله فلاحتپیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، در اردیبهشت ۱۳۹۹ گفته بود ایران ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار به سوریه کمک کرده و این پول باید پس گرفته شود.
حسن هاشمیان اما معتقد است عدد واقعی بیش از ۵۰ میلیارد دلار است؛ پولی که “پودر شده و به هوا رفته” و حتی یک دلار آن نیز قابل بازگشت نیست. او میگوید دولت جدید سوریه نهتنها قصد بازپرداخت آن را ندارد بلکه معتقد است جمهوری اسلامی باید غرامت بدهد، زیرا دخالتهایش در سوریه خسارتهای سنگین ایجاد کرده است.
“بیش از ۱۰ هزار کشته سپاه و نیابتیها”
یک پرسش دیگر درباره شمار کشتهشدگان است که جمهوری اسلامی تا کنون رسما آن را اعلام نکرده اما برخی کارشناسان از جمله هاشمیان برآورد میکنند که بیش از ۱۰ هزار نفر از نیروهای نیابتی و از جمله فرماندهان سپاه جان خود را از دست دادهاند.
محمدعلی شهیدیمحلاتی، رئیس پیشین بنیاد شهید و امور ایثارگران، در سال ۱۳۹۵ به روزنامه جوان وابسته به سپاه گفته بود که تعداد کشتهشدگان موسوم به “مدافعین حرم” بیش از دو هزار تن است و به ازای هر شهید، یک خانواده پنج نفره تحت پوشش بنیاد شهید قرار میگیرد. بدینسان در سال ۱۳۹۴ دستکم ۱۰ هزار تن تحت پوشش این بنیاد قرار گرفتهاند.
ایران و روسیه؛ عادیسازی روابط با سوریه
هاشمیان میگوید روسیه سیاستی عملگرایانه دارد و بر پایه “بدهبستان” رفتار میکند، اما جمهوری اسلامی ایدئولوژی خود را بر دیگران تحمیل میکند؛ امری که برای ملتهای منطقه قابل قبول نیست.
به گفته او، سوریها نیز چنین روندی را نمیپذیرند و بعید است حتی در سال ۲۰۲۶ نیز روابط جدیدی میان جمهوری اسلامی و دولت جدید سوریه شکل بگیرد.
فرزانه روستایی، تحلیلگر امور خاورمیانه، میگوید روسیه با همه کشورها تعامل دارد و مشکل خاصی با ایران، اسرائیل یا ترکیه ندارد. اما جمهوری اسلامی بر پایه “ایدئولوژی ضداسرائیلی” عمل کرده و حضورش در سوریه با هدف ایجاد حلقه محاصره پیرامون اسرائیل بوده است.
او تاکید میکند تا زمانی که جمهوری اسلامی سر کار است، اسرائیل اجازه نخواهد داد ایران دوباره در سوریه نفوذ کند.
به گفته روستایی هم “پول هدررفته ایران در سوریه” به ۵۰ میلیارد دلار میرسد، اما این کارشناس خاطرنشان میکند که “زیانها و آسیبها را نمیتوان فقط با پول سنجید”.
کارشناس: منطقه در انتظار جنگ دوم اسرائیل با ایران
روستایی در ادامه صحبتهای خود تاکید کرد پس از سقوط اسد، اسرائیل تقریبا تمامی پایگاههای نظامی و انبارهای تسلیحاتی سوریه را هدف قرار داد و ساختار نظامی این کشور را فلج کرد.
او معتقد است یکی از شروط اصلی آمریکا و غرب برای هرگونه توافق با ایران، علاوه بر توقف برنامه هستهای و توسعه موشکی، پایان دادن به فعالیت گروههای نیابتی است و تا زمانی که این مسئله حل نشود، بحران و تنش در منطقه ادامه خواهد داشت.
روستایی میگوید منطقه در انتظار “جنگ دوم اسرائیل با ایران” است و اسرائیلیها بحران را حلشده نمیدانند. به گفته این کارشناس بخشی از خاک سوریه همچنان بدون کنترل مشخص باقی مانده و این میتواند فرصت نفوذ دوباره ایران باشد؛ مسئلهای که اسرائیل را نگران میکند.
احتمال درخواست خسارت سوریه از ایران
به گفته فرزانه روستایی، مردم سوریه معتقدند جمهوری اسلامی در ویرانی کشورشان نقش داشته و ۱۰ میلیون نفر را آواره کرده است. سرنوشت حدود ۱۵۰ هزار زندانی هنوز مشخص نیست و تقریبا هر روز گورهای دستهجمعی کشف میشود.
این کارشناس میگوید “اگر بحران ایران حل نشود” و جمهوری اسلامی همچنان نفوذ خود را در سوریه فعال کند، مسیرهای حقوقی برای محاکمه ایران در نهادهای بینالمللی “بخاطر خسارات وارده و کشتار در سوریه” فعال خواهد شد، هرچند این روند طولانی و پیچیده خواهد بود.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
هر دو کارشناس که با دویچه وله صحبت کردند، بر این باورند که یک سال پس از سقوط بشار اسد، مناسبات خصمانه میان جمهوری اسلامی و سوریه پایان نیافته و هیچ نشانهای از خاتمه آن حتی در سال ۲۰۲۶ مشاهده نمیشود.
