روزنامه اعتماد در گزارشی از اخراج ۱۵۷ استاد دانشگاه در دوره سه رئیس‌جمهور ایران به دلیل “نگرش سکولار” و انتقادی خبر داد، اخراج‌هایی که برای تغییر فضای “لیبرالی” دانشگاه‌ها و “کادرسازی برای نظام” انجام گرفته است.روزنامه اعتماد روز پنجشنبه دوم شهریور در گزارشی از اخراج ۱۵۷ ستاد دانشگاه در ایران از دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد تاکنون نوشت. به گفته این روزنامه، از سال ۱۳۸۵ تا امروز “صدها استاد” به “اتهام” این که “نگرشی سکولار” داشته یا منتقد حکومت بوده‌اند، حکم اخراج، بازنشستگی اجباری و ممنوعیت موقت یا دائم از تدریس گرفته‌اند.
اتهامی که به نوشته اعتماد “نیازی به اثبات و سند” نداشته و “تلقی و گمان” مسئولان دانشگاه‌ها برای “قطعیت” آن کفایت کرده است. این روزنامه نوشت: «به مدت ۷ سال، روسای دانشگاه‌ها برای توجیه حذف استادان مرجع اما منتقد و متهم به ترویج سکولاریسم، به دلایلی همچون “اتمام قرارداد همکاری دانشگاه، فرا رسیدن موعد بازنشستگی استاد، رکود علمی، اشتغال همزمان در دانشگاه دولتی و دانشگاه غیردولتی، رفتار و کردار غیراخلاقی یا خلاف قانون و در ضدیت با نظام، مازاد بودن نیرو” متوسل شدند».
گزارش اعتماد در روزهایی منتشر می‌شود که همزمان با موج اخراج و بازنشستگی اجباری اساتید دانشگاه‌ها، تصویر نامه محرمانه‌ای به تاریخ ۲۰ دی‌ماه ۱۴۰۱ در فضای مجازی در حال چرخش است که حاکی از پروژه جذب ۱۰ هزار عضو هیأت علمی در وزارت علوم و پنج هزار عضو هیأت علمی در وزارت بهداشت تا پایان دولت سیزدهم و در راستای “جذب اساتید انقلابی” است.
انتشار این نامه بازتاب گسترده‌ای در میان اساتید داشت. محسن رنانی، استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان این خبر را در صورت صحت داشتن به منزله یک “کودتا” دانست.
“فریاد علیه فرهنگ لیبرالی و نه کم بودن عدس”
به گفته اعتماد، در خرداد سال ۸۵ و علیرغم صدور حکم بازنشستگی همزمان ۱۰ استاد و عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، کسی متوجه نشد که پروژه یک پاکسازی کلید خورده است.
بنا بر گزارش، در شهریور همان سال محمود احمدی‌نژاد که دومین سال ریاست‌جمهوری خود را می‌گذراند، خطاب به روسای دانشگاه‌ها گفت: «نظام آموزش ما ۱۵۰ سال است که متاثر از نظام سکولار بوده و استعمار نیز به دنبال تعمیم نظام مورد نظر خود است… دانشجوی امروز باید در دانشگاه بر سر رییس‌جمهوری فریاد بزند که چرا استاد لیبرال و سکولار در دانشگاه‌ها وجود دارد. دانشجوی امروز باید علیه فرهنگ لیبرالی فریاد بزند نه اینکه به عنوان مثال برای کیفیت غذا یا کم بودن عدس، فریاد کند.»
در راستای حذف استادانی که همسو با “جهان‌بینی” حکومت نبودند، کامران دانشجو، وزیر علوم دولت دهم در اسفند ۸۸ نیز همچون احمدی‌نژاد گفت: «وظیفه دانشگاه‌ها کادرسازی برای نظام جمهوری اسلامی است. باید افرادی به عنوان عضو هیات علمی فعالیت کنند که جهان‌بینی اسلامی داشته باشند و با این دیدگاه به تربیت دانشجو بپردازند.»
بنا بر گزارش روزنامه اعتماد، پروژه “پاکسازی” دانشگاه‌ها نتایج خود را تا پایان سال ۱۳۹۰ به نمایش گذاشت: افت کیفیت آموزشی به دنبال بازنشستگی اجباری و اخراج صدها استاد. آش آنقدر شور شد که بنا بر این گزارش، نمایندگان اصولگرای مجلس را هم به اعتراض و تهدید به استیضاح وزیر علوم واداشت.
دولت مجبور شد قانون بازنشستگی استادان را تغییر دهد و سن بازنشستگی برای استادان به ۷۰ سال، استادیاران به ۶۵ و دانشیاران به ۶۷ افزایش یافت. همچنین تمدید مجوز تدریس تا ۲ الی ۳ سال بعد از سن بازنشستگی یا تکمیل سابقه خدمت، به کسب امتیاز بالاتر از سقف امتیازات منوط شد.
حذف اتوبوسی و جذب فله‌ای
اعتماد نوشته است که تا آخرین ماه‌های فعالیت دولت دهم، جامعه دانشگاهی از واقعیت و هدف اصلی پروژه حذف “اتوبوسی” استادان بی‌خبر بود تا این که در دی ماه ۹۱ رضا عامری، سرپرست مرکز نظارت و ارزیابی وزارت علوم از جذب ۱۲ هزار عضو جدید هیات علمی در دانشگاه آزاد تا پایان سال ۹۲ خبر داد.
بنا بر گزارش، کابینه نهم و دهم می‌خواست با سوءاستفاده از قدرت “بیشترین نفع را به وابستگانش برساند” و با حذف سلیقه‌ای اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها، صندلی‌‌ها را برای آنها خالی کند. تعداد بورسیه‌های جذب شده در دانشگاه‌های ایران در ۱۸ ماه آغازین برنامه پنجم توسعه، “معادل ۷۳ درصد تعداد بورسیه‌های جذب شده در تمام سال‌های برنامه چهارم توسعه” بوده و آخرین مراحل جذب بورسیه‌ها “با ظرفیت حداکثری، در آخرین سال فعالیت دولت دهم” انجام شده است.
اعتماد نوشته است که پس‌لرزه‌های اقدامات وزارت علوم دولت‌های احمدی‌نژاد، تا نیمه سال ۹۲ نیز ادامه داشت. در بهار سال ۱۳۹۲ و همزمان با برگزاری مناظره‌های انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم، وزارت علوم اعلام کرد: «از ابتدا تا انتهای فعالیت دولت دهم، حدود ۱۷۰۰۰ نفر عضو هیات علمی جدید و دانشجوی بورسیه دوره دکتری برای استخدام در دانشگاه‌ها پذیرش شدند.»
بزرگ‌ترین پروژه پاکسازی
گزارش می‌گوید، در دولت دوازدهم “بزرگ‌ترین پروژه پاکسازی دانشگاه آزاد اتفاق افتاد”. فرهاد رهبر که در تیرماه ۹۶ در ستاد تبلیغاتی ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فعلی فعالیت می‌کرد به ریاست دانشگاه آزاد منصوب شد. هفت ماه بعد از آغاز ریاست او بر دانشگاه آزاد، قرارداد همکاری تمام استادان نیمه‌وقت و قرارداد یکساله ۱۶۸ استاد تمام وقت واحد علوم و تحقیقات این دانشگاه لغو شد.
در اسفند این سال علت لغو قرارداد همکاری ۲۰۰ استاد تمام وقت یا نیمه وقت واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد “مازاد” بودن آنها اعلام شد. این اقدام با موجی از اعتراض روبرو شد. فرهاد رهبر در واکنش به اعتراضات گفت: «استاد سر کلاس می‌رود و هر اراجیفی می‌خواهد می‌گوید و اگر چیزی به او بگوییم بعد اعلام می‌شود وا اسلاما آزادی در خطر است.» او تهدید کرد: «هر کسی در این قالب بخواهد خدشه‌ای به دین، قرآن و پیغمبر وارد کند لحظه‌ای آن را تحمل نمی‌کنیم.»
به گفته اعتماد، روز ۲۱ اسفند ۹۶ در وب‌سایت روابط عمومی دانشگاه آزاد نام ۲۸۰۰ استاد شاغل در واحدهای مختلف دانشگاه آزاد در فهرست تعدیلی‌ها و اخراجی‌ها ثبت شده بود. استادانی که قرار بود به اسم “طرح ساماندهی اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد” با افرادی جایگزین شوند که در دولت نهم و دهم، “به برکت سهمیه بورسیه، به دانشگاه رسیده بودند”.
کابینه رئیسی و فضای سرکوب در دانشگاه‌ها
با روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی فشارها بر محیط دانشگاهی افزایش یافت. به‌ویژه پس از کشته شدن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد و آغاز اعتراضات سراسری، بیش از ۱۴۰ دانشگاه ایران به صحنه اعتراضات تبدیل شد. دانشجویان بسیاری با حمله نیروهای امنیتی و لباس شخصی زخمی شدند، گروهی دستگیر و تعداد زیادی تعلیق، اخراج و از ادامه تحصیل محروم شدند.
بیشتر بخوانید: “تا سرکوب کنید، مقاومت می‌کنیم”؛ ادامه حمایت از دانشگاه هنر
گروهی از استادان دانشگاه‌های مختلف ایران به حمایت از جنبش اعتراضی و دانشجویان معترض برخاستند و از دولت خواستند صدای معترضان را بشنود. به گفته اعتماد، همراهی استادان دانشگاه‌ها با اعتراضات مردمی “بهای گزافی برای جامعه دانشگاهی و فرهیخته کشور داشت”.
بیشتر بخوانید: هشدار نسبت به “تسویه حساب سیاسی” با اساتید علوم پزشکی
گزارش می‌گوید، پس از فروکش کردن موج اعتراضات و از نیمه زمستان سال گذشته “برخورد با استادان منتقد با شکل دیگری آغاز شده و هنوز هم ادامه دارد؛ واداشتن استادان به بازنشستگی اجباری (در حالی که سن استاد یا سابقه تدریس، هنوز به سقف قانونی نرسیده)، تمدید نشدن قرارداد تدریس، اختصاص ندادن کلاس در ترم‌های تحصیلی بدون اطلاع قبلی، حذف کد استادی، انفصال موقت از تدریس و قطع حقوق ماهانه”.
به نوشته اعتماد، این‌ها “رایج‌ترین شیوه حذف استادان طی یک سال اخیر بوده علاوه بر اینکه در این مدت، تعدادی از استادان هم احضار یا برای مدت موقت، بازداشت شده‌اند”.
این سیاست که همزمان شده با احتمال استخدام ۱۵ هزار “عضو هیات علمی همسو به جای استادان منتقد و معترض”، نگرانی نسبت به اقدام برای یکدست‌سازی فضای دانشگاه و جایگزینی “خواص خالص” به جای “اندیشمندان” را شدت بخشیده است، بخصوص که محتوای این نامه از سوی مسوولان وزارت علوم تکذیب نشده.
این روزنامه می‌نویسد، “با گذشت بیش از ۱۰ سال از پایان دوره “احمدی‌نژادی‌‌ها”، قصه “بورسیه‌ای‌ها” هنوز ادامه دارد، ولو که در این دور، نسلی جوان‌تر و با پوششی نوتر وارد میدان شده‌اند؛ ورود به دایره محدود “هیات علمی دانشگاه” به قیمت کنار گذاشتن استادانی که در همه این سال‌ها، نام‌شان، فخر و اعتبار این دایره جذاب بوده است.
اعتماد در پایان اسامی استادانی را نوشته است که در دولت‌های نهم تا سیزدهم اخراج، تعلیق، ممنوع‌التدریس، برکنار یا وادار به بازنشستگی اجباری و زودهنگام شده‌اند.
