با برگزاری دادگاه‌ها و صدور احکام قضایی برای روزنامه‌نگاران، یک روزنامه چاپ تهران این روزها را «روزهای پرالتهاب روزنامه‌نگاری در ایران» توصیف کرد.

دادگاه انقلاب اسلامی تهران دو زن روزنامه‌نگار را با اتهامات «اجتماع و تبانی و فعالیت تبلیغی علیه نظام» به «چهار سال و سه ماه زندان» محکوم کرد.

آتش‌زدن دوباره قرآن در برابر پارلمان سوئد بار دیگر موجی از اعتراض و انتقاد در کشورهای اسلامی برانگیخته است. اجلاس اضطراری سازمان کشورهای اسلامی دوباره در این رابطه ابراز نگرانی کرده است.روز دوشنبه، ۹ مرداد، دو شهروند سوئدی بار دیگر کتاب مقدس مسلمانان را به آتش کشیدند.

ویدئویی که در شبکه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌ها منتشر شده، سلوان مومیکا و سلوان نجم، دو شهروند عراقی‌الاصل دارای تابعیت سوئد را نشان می‌دهد که در حال آتش زدن نسخه‌ای از قرآن در برابر پارلمان هستند.

روزنامه سوئدی اکسپرسن به نقل از سلوان نجم نوشت که او تا وقتی که قرآن کریم را در سوئد تحریم نکنند، به این اقدام خود ادامه می دهد

مناسبات کشورهای اسلامی و سوئد در پی این اقدامات طی هفته گذشته متنشج شده است و عراق پیش از این از اخراج سفیر سوئد و فراخواندن کاردار سفارت خود در استکهلم خبر داده است.

به خصوص برای سوئد که در تلاش برای عضویت در ناتو است، شرایط دشواری ایجاد شده، چرا که ترکیه علاوه بر متهم‌ کردن این کشور به پناه‌‌ دادن اعضا و هواداران حزب کردی پ ک ک، حالا با تمرکز بر ممانعت دولت سوئد از قرآن‌سوزی بیش از پیش در صدد ایجاد مانع در پیوستن سوئد به ناتو است.

از تهدیدات خامنه‌ای تا “پیشنهادات” امیرعبداللهیان

این در حالی است که سوئد با اشاره به به مفاد قانون اساسی‌اش که حق آزادی بیان و آزادی تجمعات را در گسترده‌ترین معنا و ابعاد به رسمیت می‌شناسد خود را فاقد ابزارهای لازم جهت ممانعت از این گونه اقدامات می‌داند. پلیس سوئد می‌گوید که مجوز تجمعات و نه اقداماتی که در طول انجام می‌شود را صادر می‌کند.

در همین حال بنا بر درخواست عراق و ایران و سوریه و برخی کشورهای دیگر نشست اضطراری سازمان همکاری کشورهای اسلامی در سطح وزرای خارجه و به صورت ویدئویی برای بررسی مهم‌ترین اقدامات و مواضع اتخاذ شده اعضای این سازمان در قبال “اهانت به قرآن” برگزار شد.

به گفته حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، هدف از برگزاری این نشست “بررسی اهانت به کتب آسمانی و قرآن و ارسال پیامی قوی و بازدانده به صورت جمعی به دولت‌ها و کشورهایی است که با اجازه دادن به هتک حرمت کتب آسمانی به افراط گرایی دامن می‌زنند.”

در محافل و رسانه‌های تندرو تهدیدات تندی علیه سوئد عنوان می‌شود. رهبر جمهوری اسلامی حدود یک هفته پیش در پیامی کتبی خواستار “اشد مجازات” برای عامل قرآن‌سوزی شد.

امیرعبداللهیان در سخنرانی خود در نشست اضظراری کشورهای اسلامی کوشید عمدتا بر فشارهای تبلیغاتی و دیپلماتیک تاکید کند. اعزام هیاتی از سازمان همکاری اسلامی به سوئد و دانمارک با حضور دبیرکل این سازمان، دیدار با مقامات رسمی این دو کشور و “انتقال نگرانی عمیق و حساسیت بالای دولت‌ها و امت اسلامی به آنها” و نیز “پیشنهاد راهکارهایی برای جرم انگاری این قبیل اقدامات موهن” و “فتح باب گفتگوی بین‌الادیانی “از جمله محورهای سخنرانی امیرعبداللهیان بود.

فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان و حسن طه ابراهیم، دبیرکل سازمان کشورهای اسلامی نیز اظهارات مشابه‌ای داشتند.

در روزهای اخیر اعلام شد که دولت‌های دانمارک و سوئد رشته اقداماتی برای محدودسازی امکان آتش‌زدن کتاب‌های مقدس مذهبی در درست بررسی دارند.

وزارت خارجه دانمارک در توضیح این مسئله به پیامدهای جدی امنیتی برای این کشور اشاره کرده و گفته است: «اگر در این اعتراضات به سایر کشورها، فرهنگ‌ها و مذاهب توهین شود، پیامدهای منفی و مهمی به ویژه از جنبه امنیتی متوجه دانمارک خواهد بود.»

در بیانیه این وزارت آمده که پاره‌ای اقدامات اعتراضی عمدتا با “هدف تحریک” بود و در بسیاری از نقاط جهان، دانمارک اکنون “به عنوان کشوری در نظر گرفته می‌شود که اجازه توهین و تحقیر فرهنگ‌ها، مذاهب و سنت‌های دیگر کشورها را می‌دهد”.

دولت دانمارک در عین حال یادآور شده که آزادی بیان از مهم‌ترین ارزش‌های این کشور است و مدیریت موضوع در چارچوب حقوق تصریح‌شده در قانون اساسی انجام خواهد گرفت.

سوئد نیز در حال بررسی اقدامی مشابه است. اولف کریسترسون، نخست‌وزیر سوئد در بیانیه‌ای گفت که در ارتباط نزدیک با همکار دانمارکی خود مته فردریکسن در زمینه هتک حرمت به قرآن است. کریسترسون در اینستاگرام نوشت، سوئد قبلاً “بررسی وضعیت حقوقی” را آغاز کرده و در حال تصمیم‌گیری برای “اقداماتی در زمینه تقویت امنیت ملی و امنیت سوئدی‌ها در سوئد و سراسر جهان است”.

نگرانی از ابعاد تصمیم

در هر دو کشور این نگرانی و انتقاد مطرح می‌شود که اقداماتی در راستاهای یادشده با تغییرات حقوقی معنادار در قانون اساسی این کشورها که در طول دهه‌ها آنها را از حیث رعایت آزادی بیان درصدر کشورهای جهان قرار داده بود همراه شود و عقب‌نشینی‌هایی دیگری نیز در پی آن بیاید. این انتقاد مطرح می‌شود که کشورهایی در جهان اسلام سلسله‌جنبان انتقاد و اعتراض علیه قرآن‌سوزی در سوئد هستند که خود در نقض آزادی بیان و به خصوص سرکوب اقلیت‌های مذهبی و قومی و جنسی و حقوق آنها کارنامه‌ای سیاه و بحث‌انگیز دارند.

پیش‌تر مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌ای تحت عنوان “ترویج گفت‌وگوی بین ادیانی و بینافرهنگی و مدارا در مقابله با نفرت‌پراکنی” تصویب کرد و از کلیه اعضا خواست تلاش خود را برای تقویت گفت‌وگوها میان فرهنگ‌ها و ادیان و همچنین احترام و پذیرش تفاوت‌ها به کار گیرند و در عین حال مانع از هرگونه نفرت‌پراکنی شوند که به منزله تحریک به تبعیض، خصومت و خشونت است.

به گفته منابع آمریکایی، رئیس موساد اسرائیل به طور محرمانه به واشنگتن سفر کرده تا در باره ابتکار بایدن در مورد برقراری رابطه میان اسرائیل با عربستان گفت‌وگو کند. مشاور امنیت ملی آمریکا هم‌اکنون در ریاض به سر می‌برد.دو منبع آمریکایی به سایت “آکسیوس” گفته‌اند که دیوید بارنیا، مدیر سازمان مخفی اسرائیلی موساد، نزدیک به دو هفته پیش مخفیانه به واشینگتن سفر کرده است تا با مقامات ارشد کاخ سفید و سیا درباره تلاش‌های دولت بایدن برای دستیابی به توافقی با عربستان سعودی که شامل عادی‌سازی میان این پادشاهی و اسرائیل است رایزنی کند.

به گزارش آکسیوس، مسئله عادی‌سازی مناسبات اسرائیل و عربستان تنها بخش کوچکی از تلاش‌های دولت بایدن است. دولت اسرائیل می‌خواهد نظر خود را در مورد توافق‌های احتمالی دوجانبه ایالات متحده و عربستان سعودی که دو کشور در مورد آن بحث می‌کنند ارائه کند. این توافقات که از جمله می‌تواند حمایت احتمالی آمریکا از برنامه هسته‌ای غیرنظامی عربستان سعودی با غنی‌سازی اورانیوم و فروش احتمالی تسلیحات آمریکا به ریاض را شامل شوند برای امنیت اسرا‌ئیل مهم و حساس تلقی می‌شوند.

بیشتر بخوانید: تلاش برای نزدیکی اسرائیل و عربستان؛ پروژه خط آهن تل‌آویو به جده

مقامات آمریکایی قبلاً به اکسیوس گفته بودند که کاخ سفید می‌خواهد تلاش کند تا اقدامات دیپلماتیک خود را با عربستان سعودی و اسرائیل تا پایان سال یا ابتدای سال آینده تکمیل کند، پیش از آن که کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری بایدن آغاز شود.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید هفته گذشته به عربستان سعودی سفر کرد و با محمد بن سلمان، ولیعهد و دیگر مقامات ارشد سعودی دیدار کرد.

کاخ سفید پس از این دیدار که در روز پنجشنبه ۲۷ ژوئیه (۵ مرداد) صورت گرفت، گفت که سالیوان و محمد بن سلمان در مورد موضوعات دوجانبه و منطقه‌ای “از جمله ابتکارات برای پیشبرد چشم‌انداز مشترک برای منطقه‌ای صلح‌آمیز، امن، مرفه و باثبات‌تر خاورمیانه که با جهان مرتبط است” گفت‌وگو کردند.

پایگاه اطلاع‌رسانی کاخ سفید افزود که جیک سالیوان همچنین به پیشرفت‌های قابل توجه در راستای آتش‌بس در یمن که در ۱۶ ماه گذشته اشاره کرده و از تلاش‌های پیگیر سازمان ملل برای پایان دادن به این جنگ استقبال کرده است. هر دو هیأت آمریکایی و عربستانی توافق کرده‌اند که رایزنی‌های منظم و پیگیری در موضوعات مورد بحث داشته باشند.

منابع آمریکایی گفتند رئیس موساد پیش از سفر مشاور امنیت ملی بایدن به عربستان سعودی با سالیوان در کاخ سفید دیدار کرده است.

بارنیا همچنین با برت مک‌گورک، نماینده ارشد ایالات متحده در امور خاورمیانه، و آموس هوچستاین، مشاور ارشد بایدن در امور انرژی و زیرساخت‌ها دیدار کرده است. مک‌گورک و هوچستاین که در ۱۸ ماه گذشته بر روی بهبود روابط آمریکا و عربستان سعودی کار می‌کردند، در سفر اخیر سالیوان به پادشاهی سعودی او را همراهی می‌کرده‌اند.

به گفته این منابع، ابتکار صلح با عربستان سعودی موضوع اصلی مورد بحث در دیدارهای بارنیا با مقامات کاخ سفید بوده است.

یک منبع آمریکایی به اکسیوس گفته است که بارنیا و بیل برنز، مدیر سیا، همچنین درباره ابتکار صلح با عربستان و مسئله ایران بحث کرده‌اند.

بیشتر بخوانید: اعتراض ایران به بیانیه نشست روسیه و شورای همکاری خلیج فارس

یک سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید به ویژه از اظهار نظر در مورد دیدار سالیوان و بارنیا خودداری کرده است.

این سخنگو گفته است: «ما همچنان از عادی‌سازی روابط با اسرائیل، از جمله با عربستان سعودی حمایت می‌کنیم و بدیهی است که به گفت‌وگو با شرکای منطقه‌ای خود در مورد چگونگی پیشرفت‌های بیشتر ادامه می‌دهیم.»

او افزود: «این یکی از تلاش‌هایی است که در جهت پیشبرد اهداف سیاست خارجی ایالات متحده، از جمله برای منطقه‌ای صلح‌آمیز، امن، مرفه و با ثبات‌تر در خاورمیانه دنبال می‌کنیم.» سازمان سیا از اظهارنظر در این باره خودداری کرده است.

به گفته یک منبع آمریکایی، برنز در دیدار با بارنیا همچنین به مسئله اصلاحات بحث‌انگیز قضایی در اسرائیل اشاره کرده و گفته است که “بحثی کلی در مورد آن وجود داشت”.

بیشتر بخوانید: شروط واشنگتن و ریاض برای “عادی‌سازی” روابط اسرائیل و عربستان

چند روز پس از این نشست، ائتلاف دولتی اسرائیل قانونی را تصویب کرد که از اختیارات دیوان عالی کشور در مورد بازبینی تصمیمات دولت کاسته می‌شود.

بایدن در روزهای منتهی به رای‌گیری در پارلمان اسرائیل، از بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این کشور خواسته بود از تصویب این طرح اجتناب ورزد و در عوض تلاش کند تا به تفاهم گسترده‌ای بر سر اصلاحات قضایی دست یابد.

واکنش ایران به ابتکار صلح اسرائیل و عربستان

سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی در پی تلاش‌های آمریکا برای صلح میان اسرائیل و عربستان سعودی روز دوشنبه ۳۱ ژوئیه (۹ مردادماه) گفت: «هر گامی که در مسیر شناسایی اسرائیل از سوی دولت‌های اسلامی برداشته شود، نه به نفع ملت و آرمان فلسطین و نه صلح و ثبات و آرامش و امنیت در منطقه می‌دانیم.»

به گزارش خبرگزاری فارس، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه در کنفرانس خبری روز دوشنبه درباره اظهارات جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا در رابطه با عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل و نظر ایران در مورد اجرایی شدن این موضوع و تاثیر آن بر روابط ایران و عربستان گفت، کاملا روشن است که تقویت و تثبیت جایگاه اسرائیل در منطقه، “اولویت اول و بسیار مهم دولت‌های امریکا در طول سالیان متمادی اعم از جمهوریخواهان و دموکرات‌ها بوده است”.

سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی در این کنفرانس خبری از پاسخ در مورد واکنش جمهوری اسلامی در پی اجرایی شدن یک صلح پایدار میان اسرائیل و عربستان طفره رفت.

عربستان برای افتتاح سفارت تهران زمان تعیین نکرد

خبر ابتکار صلح میان عربستان با اسرائیل در رسانه‌ها به بازتاب گسترده‌ای یافته است. این در حالی که عربستان سعودی هنوز زمانی برای گشایش سفارت خود در تهران تعیین نکرده است.

علیرضا عنایتی، سفیر تعیین شده جمهوری اسلامی برای عربستان سعودی در مصاحبه‌ای با خبرگزاری تسنیم گفته است که “ریاض سفارتخانه‌اش را در زمانی که خودش مناسب ببیند افتتاح می‌کند”.

چگونه است که خمینی هم شعر لطیف می‌سرود و هم فرمان به قتل هزاران نفر می‌داد؟ چنین اشعاری چه ارزشی دارند؟ نگاه اسلام به شعر چیست و آیا اصولا شعر در اسلام جایگاه و مقامی دارد؟ یادداشتی از اسد سیف، پژوهشگر.پس از مرگ روح‌الله خمینی آشکار شد که او شعر نیز می‌سروده است. نخستین‌بار فرزندش احمد خمینی سیزده روز پس از مرگ پدر، شعری از او را منتشر کرد. پس از آن چند کتاب شعر از خمینی منتشر شد. “باده عشق”، “سبوی عشق”، “نقطه عطف” و سرانجام “دیوان امام” مجموعه‌هایی هستند از اشعار خمینی.

اسلام و شعر

تا پیش از اسلام شاعر در نزد اعراب ارزشی والا داشت. فخر طایفه بود. اسلام اما هیچ سر سازگاری با شعر ندارد. قرآن شعر را بی‌ارزش می‌داند و محمد، پیامبر اسلام را مبرا از آن می‌خواند. در واقع شاعران آن زمان را می‌توان در شمار رقیبان پیامبر محسوب داشت. شاعران عرب در احکام اسلامی جذابیتی نمی‌یافتند و اسلام هم مرتبه‌ای برای آنان قائل نیست: «قرآن به حقیقت وحی خدا و کلام رسول بزرگواری‌ست، نه سخن شاعری خیالپرداز و خیالباف… و یا کاهنی دروغگو.» (سوره الحاقه)

در “سوره الشعرا” نیز شاعر یاوه‌گویی‌ست که گمراهان از او پیروی می‌کنند. در “سوره یس” آمده است که «نه ما او [محمد] را شعر آموختیم و نه شاعری شایسته مقام اوست». در این راستا بود که محمد شاعران را درغگو می‌نامید و علی امروالقیس، شاعر بزرگ عرب را “پادشاه گمراهان” لقب می‌داد. (نهج‌البلاغه)

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

در طول تاریخ به همان نسبت که پیامبر و رهبران اسلام علیه شعر سخن گفته‌اند و شاعر را کافر برشمرده‌اند، علمای دین کوشیده‌اند از شعر و شاعر دوری گزینند. تمامی مفسران قرآن بر این نکته اصرار دارند. به طور کلی در متون کهن اسلامی هر جا اشاره‌ای به شعر و شاعر شده، هدف محکوم نمودن و زشت شماردن آنها است.

مولانا که فقیه بود و صاحب فتوا، در این مورد می‌گوید: «در ولایت و قوم ما از شاعری ننگ‌تر کاری نبود. ما اگر در آن ولایت می‌ماندیم موافق طبع ایشان می‌زیستیم و آن می‌ورزیدیم که ایشان خواستندی مثل درس گفتن و تصنیف کتب و تذکیر و وعظ گفتن و زهد و عمل ظاهر ورزیدن.» (فیه مافیه)

با این همه اگرچه اسلام شعر را نپذیرفت، ولی نتوانست از تأثیر آن دور بماند. شعر در کشورهای اسلامی اندک‌اندک از طریق مرثیه، تعزیه و مدیحه‌سرایی راه خود را باز کرد، ولی هیچ‌گاه نتوانست به ارزش ادبی والایی دست یابد.

خمینی و شعر

شعر فارسی با جنبش مشروطه از استیلای مذهب رها شد. اشعار مذهبی اما در قامت مداحی و مرثیه و تعزیه به هستی خویش در کنار شعر مستقل و بالنده ادامه دادند. روند شعرستیزی اما از سوی علمای دین ادامه یافت. در این راستاست که خمینی به تقلید از “جامع عباسی” می‌گوید: «خواندن شعری (در مسجد) که نصیحت و مانند آن نباشد مکروه است.» (توضیح‌المسائل). چنین حکمی را می‌توان در رساله تمامی مراجع تقلید یافت.

روند شعرستیزی در ایران پس از انقلاب در میان روحانیان به شکلی غیرملموس دیده می‌شد. برای نمونه علی خامنه‌ای که به عنوان آخوندی مدرن داستان می‌خواند و در مجامع ادبی شرکت می‌کرد و گاه شعر نیز می‌سرود، پس از انقلاب از این رفتار کناره گرفت و شعری نسرود.

با حضور هزاران شاعر و اعتبار و ارزش شعر، اگرچه جمهوری اسلامی نتوانست سرودن شعر را محدود کند، اما کوشید به آن سمت و سو دهد. نگاه جمهوری اسلامی به شعر در این سال‌ها چیزی جز استفاده از آن به عنوان ابزاری در خدمت حاکمیت و تبلیغ و ترویج سیاست‌های حکومت نیست.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

خمینی در دیدار با اعضای کانون نویسندگان ایران از آنان می‌خواهد که: «با اسلام آشتی بکنند آن‌هایی که آشتی ندارند. بیایند زیر لوای اسلام.» به آنان می‌گوید که «شما تکلیف الهی دارید. متکی به خدا باشید. متکی به امام زمان.» و سرانجام این‌که: «من چیزی که از نویسندگان می‌خواهم این است که همان‌طور که ما طلبه‌ها مکلف هستیم، شما آقایان هم مکلف هستید. الآن از قلمتان استفاده کنید و برای خیر این ملت و برای خیر این جامعه قلمفرسایی کنید.»

با مرگ خمینی و انتشار اشعاری منتسب به وی، شعر در میان “اسلامی‌نویسان” جانی تازه گرفت. عده زیادی آخوند، از جمله علی خامنه‌ای، این‌بار در قامت ولی فقیه، سرودن شعر را پی گرفتند. در این شکی نیست که هیچ شاعری در این میان نتوانست خود را از کلیشه‌های فقاهتی برهاند و این روندی‌ست که هم‌چنان ادامه دارد.

خمینی شاعر

با مرگ خمینی تنها شاعر بودن او موجب حیرت نشد، محتوای اشعار او نیز بسیار بحث‌برانگیز شد. واژگانی چون عشق و می و بوسه و یار به فراوانی در این شعرها دیده می‌شود. خمینی نه یار و معشوقی داشت که بر لب‌های او بوسه زند و نه لبی که با می آشنا بوده باشد. شایع شد که این اشعار به او تعلق ندارند، اما با انتشار دست‌خطش، حقیقت رنگ دیگری به خود گرفت.

خمینی غزل، قصیده، رباعی و دوبیتی سروده است. مجموع اشعار او بالغ بر پانصد صفحه است. متأسفانه تاریخ سرایش شعرها معلوم نیست. در هیچ شعری نمی‌توان بازتابی از آن‌چه بر جامعه حاکم است را یافت. گویی در خلوت خویش، در جهانی دیگر این شعرها را سروده است. شعرها در ظاهر به دنیای عرفان و جهان صوفیانه نظر دارند. از واژگان همین فرهنگ بهره برده تا جهان ذهن را ورای آن‌چه در پیرامون هست، بازآفریند.

در این اشعار او خود را زاده عشق و جام می‌خواند و در آغوش یار خوش است:

ما زاده عشقیم و پسرخوانده جامیم/ در مستی و جان‌بازی دلدار تمامیم

ساقی بریز باده در ساغر حریفان/ ما طعم باده عشق از دست او چشیده‌ایم

طرفه روزی که شبش با تو به پایان بردم/ از پی حسرت آن مونس خمار شدم

شادی را در می‌نوشی بازمی‌یابد:

جامی بنوش و بر در میخانه شاد باش/ در یاد آن فرشته که توفیق داد باش

شاعر اسیر پیچ گیسوی یار شده، حجاب را مانعی می‌یابد در دیدن رخ او:

آرزوی خم گیسوی تو خم کرده قدم/ باز انگشت‌نمای سر بازار شدم

بردار حجاب از رخ ای دلبر حُسن/ در ظلمت شب راهنمایی خواهم

به راه عشق می‌توان خادم میخانه شد و جان فدای صنم باده‌فروش کرد:

خادم درگه میخانه عشاق شدم/ عاشق مست مرا خادم درگاه نمود

سر و جانم به فدای صنم باده‌فروش/ که به یک جرعه مرا خسرو جم‌جاه نمود

شاعر قداست دین به کنار می‌نهد، افطار به می می‌کند و شیرینی را در لب یار می‌جوید:

لب من بر لب چون لعل تو ای مایه ناز/ مگسی سوخته بنشسته به قند است امشب

افطار به می کرد برم پیر خرابات/ گفتم که تو را روزه به برگ و ثمر افتاد

خمینی زمانی در نامه‌ای سرگشاده به روحانیت گفت که سال‌ها پیش: «یاد‌گرفتن زبان خارجی کفر و فلسفه و عرفان گناه و شرک به‌شمار می‌رفت. در مدرسه فیضیه فرزند خردسالم، مرحوم مصطفی از کوزه‌ای آب نوشید، کوزه را آب کشیدند، چرا که من فلسفه می‌گفتم.»

او البته در همان نامه روحانیانی که ولایت فقیه را باور ندارند، “احمق”، “متحجر” ، “دین‌فروش” و “روحانی‌نما” خواند و گفت: «مخالفت با ولایت فقیه در حد شرک به خداست.»

اشعار خمینی از او عارف ساخت؛ عارفی که از یک‌سو می‌کوشید تا خود را بی‌نیاز از دنیا نشان دهد و از سوی دیگر فرمان به قتل هزاران نفر می‌داد. عارف یا قاتل؟ آیا می‌توان در خرقه پیر پارسای عارف از بی‌نیازی سرود و در لباس ولی فقیه آدم کشت؟

* این یادداشت نظر نویسنده را منعکس می‌کند و الزاما بازتاب‌دهنده نظر دویچه‌وله فارسی نیست.